Thảm hỏa dịch thuật của các tác phẩm văn học

[lythuha92]

Lỗi trong dịch thuật không phải là điều dị kì hay thảng hoặc hoi gì mà thực tiễn, đây lại là chuyện hết mực thông thường và hay xảy ra. Có những lỗi dịch thuật nhỏ có thể hài lòng được nhưng cũng có những lỗi dịch thuật làm méo mó văn phong, ý đồ tác giả. căn nguyên có thể là sự thiếu hụt về tiếng nói, không am hiểu về văn hóa và không thật coi ngó, chú tâm tìm hiểu bản cần dịch. Dưới đây là một đôi lỗi phổ quát được tìm thấy trong những tác phẩm ăn khách nhất trên thế giới:



thảm họa dịch thuật văn học.jpg

Nhiều “hạt sạn” tìm thấy trong các bản dịch tác phẩm văn chương





Dịch từ thiếu xác thực



Đơn cử như trước đây, cộng đồng mạng từng xôn xang về hạt sạn trong bản dịch tác phẩm Bản đồ và vùng đất của tác giả Michel Houellebecq. Theo giới phê bình văn học, bản dịch này có quá nhiều lỗi do thiếu kiến thức và sự tìm tòi. Ví như câu “ Atelier d’artiste’ il fallait s’entendre, c'était un grenier avec une verrière…” (“Xưởng nghệ sĩ” phải hiểu là một nhà kho được lắp kính…) sau khi được dịch tại Việt Nam lại biến thành “Xưởng nghệ sĩ”, cần phải hiểu, là một cái vựa gắn nhiều kính…” hay “la communion” (lễ ban thánh thể) lại được dịch là “lễ rửa tội”, “le chauffe-eau” (máy nước nóng) thì thành “hệ thống sưởi”, “la chaudière” (máy sưởi) thành “bình đun nước” , và “la charcuterie” (thịt nguội) lại thành “các thứ đồ thịt” ,... Có thể thấy đây là những lỗi dịch về từ ngữ rất cơ bản nhưng việc xuất hiện lỗi đó thì lại chẳng thể chấp nhận được.




Diễn giải ngùng ngoằng



thỉnh thoảng, nhiều dịch giả nghiệp dư lại lâm vào tình cảnh hiểu nghĩa nhưng không biết biểu lộ ra sao bằng tiếng mẹ đẻ, dẫn đến lỗi dịch ngùng ngoằng, suy diễn, dông dài, đôi khi còn tối nghĩa và không thuần Việt. lừng danh nhất có thể kể đến bố truyện tranh khoa học Hàn Quốc Why? xuất bản trên hơn 37 nhà nước gồm 51 tập từng bị thu hồi 2 tập đầu ngay tại lễ họp báo do bị phát hiện nhiều lỗi dịch quá tối nghĩa, đến người lớn cũng không hiểu nổi huống chi trẻ nít. Ngôn từ trong bản dịch thiếu sự thuần Việt khiến người đọc càng đọc càng rối. chả hạn như trong tập 2 Vũ Trụ có đoạn viết: “Đó là do trái đất tự quay nên hằng ngày các chòm sao cũng quay quanh co, rồi lại quay loanh quanh, nên ta sẽ nhìn thấy các chòm sao khác theo mùa” , hay “Mật độ bình quân của sao Thổ thấp nhất trong số các hành tinh thuộc Thái dương hệ”, “Lỗ đen sau khi trở nên ngôi sao đỏ khổng lồ nặng hơn mặt đất rất nhiều sẽ gây ra vụ nổ tạo ra vũ trụ”. Câu này khiến người đọc như rơi vào một ma trận mê cung không lối thoát, thậm chí, nhiều người còn nhận xét “như troll độc giả” bởi mức độ “hại não” của nó.
Xem thêm: Dịch vụ dịch thuật



Cắn xén tùy luôn thể



Cũng có khi, thay vì giảng giải loằng ngoằng khó hiểu, nhiều dịch giả lại cắt xén đi những chỗ không dịch được để lấp liếm trình độ thấp kém của mình. Chính dịch giả trần Tiễn Cao Đăng trước đây từng cuồng nộ chỉ trích về cuốn Mật mã Da Vinci đã bỏ hẳn nhiều đoạn trong nguyên tác, khiến người đọc hụt hẫng, khó hiểu. Đơn cử như việc lược bỏ hoàn toàn chương 80 trong bản gốc tác phẩm, dù có chứa nhiều tình tiết gay cấn liên quan đến diễn biến tiếp theo của câu chuyện.

Dịch thuật công chứng vốn dĩ đã là một công việc khó khăn. Hơn thế, tinh ranh giới đúng-sai trong dịch thuật cũng rất phong phanh, mỗi người một ý. Do đó, tranh biện về những ý kiến khác nhau là điều khó tránh khỏi. ngoại giả, nói đi cũng phải nói lại, việc sai trái trong dịch thuật không bao giờ có thể được cãi bằng bất cứ lí do gì, bởi suy cho cùng, là người “cầm cân nẩy mực”, nắm giữ “trọng trách” truyền tải một tác phẩm kinh điển từ ngôn ngữ này sang ngôn ngữ khác, thì việc phải tìm tòi tất cả mọi thứ tương tác đến tác phẩm là điều hiển nhiên, không thể có chuyện thiếu am tường về cái này cái kia mà vẫn cố dịch tác phẩm được.